راسپاردێن كۆنفرانسێ ناڤدەولەتی یێ جینۆسایدا كوردان (جینۆسایدا كوردێن فەیلی)
June 14, 2023, 9:40 a.m.

ل ژێر رۆناھیا راسپاردێن جەنابێ سەرۆك بارزانی د چارچوڤێ كۆنفرانسێ ناڤدەولەتی یێ جینۆسایدا كوردان (جینۆسایدا كوردێن فەیلی)، دیسان بۆ رێكخستنا برێڤەبرن و ل دویڤچوون و خزمەتكرنا لایەنێن جیاواز یێن تایبەت ب جینۆسایدا كوردێن فەیلی داخواز دكەین سازیەكا نیشتیمانی یا تایبەت ب كوردێن فەیلی ژلایێ حكومەتا ھەرێما كوردستانێ ل باژێرێ ھەولێرێ بھێتە دامەزراندن، ھەروەسا ل دویڤ جھێن پێدڤی لق و نڤێسینگەھ بۆ بھێنە ڤەكرن.

ل ڤی دەمی ھەمی راسپاردێن كۆنفرانسی دێ بنە نەخشەرێیەك بۆ كارێ ڤێ سازیێ و خزمەتكرنا كوردێن فەیلی ل نوكە و داھاتی دا.

ل سەر بنەمایێ ئەنجامێن ڤەكۆلینێن د كۆنفرانسی دا ھاتینە پێشكێشكرن و راسپاردێن گشتی یێن كۆنفرانسی ئەڤ خالێن ل خوارێ دیاردبن:

راسپاردێن یاسایی

١. پێشنیاردكەین دەولەتا عیراقێ بھێتە پابەندكرن رێكەڤتنا رۆما یا سەرەكی ئیمزابكەت و تێدا ببیتە ئەندام.

٢. پێشنیاردكەین بۆ یاسادانەرێ عیراقێ، یاسایەكێ ژ ئەنجومەنێ نوینەرێن عیراقێ دەربكەت یا گرێدای ئیمزاكرنا عیراقێ ب ئەندامبوون د رێكەڤتنا قەدەغەكرنا تاوانێن جینۆسایدێ و سزادانا ئەنجامدەرێن وێ بیت، ژبەركو دەولەتا عیراقێ ل سالا ١٩٥٩ـێ ئیمزا ل سەر ئەڤێ رێكەڤتنێ كریە، بەلێ ل سەر ئاستێ ناڤخۆیی نەھاتیە جێبەجێكرن، چونكی تا نوكە ب یاسا نەھاتیە چەسپاندن كو دەولەتا عیراقێ ئەندامە د ئەڤێ رێكەڤتنێ دا.

٣. پێشنیاردكەین یاسادانەرێ عیراقێ یاسایەكێ دەربكەت، كو گرێدای دادگەھا بالا یا تاوانێن بەردەوام یا تایبەت بیت ب تاوانێن جینۆسایدێ و تاوانێن دژی مرۆڤایەتیێ و دوژمنكاریێ.

٤. پێشنیاردكەین یاسادانەرێ عیراقێ یاسایەكێ دەربارەی جێگیركرنا بەشەكێ بودجێ یێ سالانە دەربكەت بۆ بابەتێ قەرەبوكرنا زیانڤێكەڤتی و قوربانیێن جینۆسایدا گەلێ كورد ب گشتی و كوردێن فەیلی ب تایبەتی.

٥. داخوازێ ژ سەرۆكێ كۆمارا دەولەتا عیراقێ دكەین داخوازا لێبورینێ ژ كوردێن فەیلی و گەلێ كورد ھەمیێ بكەت یێن روی ب روی تاوانێن جینۆسایدێ و ئەنفال و كیمیاباران و راگۆھازتنێ یێن ژلایێ حكومەتێن ل دویڤ ئێك یێن عیراقێ ھاتین و دانپێدانێ ب ئەوێ چەندێ بكەن كو حكومەتا عیراقێ یا نوكە میراتگرا حكومەتێن بەری خۆیە.

٦. پێشنیاردكەین یاسادانەرێ عیراقێ یاسایەكا نیشتیمانی یا تایبەت ب تاوانێن جینۆسایدێ دەربكەت.

٧. پێشنیاردكەین بۆ حكومەتا عیراقێ و حكومەتا ھەرێما كوردستانێ بابەتێ جینۆسایدێ د پرۆگرامێن خواندنا كولیژان ب گشتی و ل كۆلیژێن زانستێن مرۆڤایەتی زێدەبكەت.

٨. جەختكرن ل سەر حكومەتا عیراقێ بۆ چارەسەركرنا كێشەیا ناسنامە و رەگەزنامەیێ و زڤراندنا مولك و مالێ ڤەگۆھاستی و نەڤەگۆھاستی یێ داگیركری یێ كوردێن فەیلی.

٩. داخواز ژ حكومەتا عیراقێ و حكومەتا ھەرێما كوردستانێ دكەین لیژنەیەكا بسپور یا تایبەت بۆ ڤەدیتن و ئینانا روفاتێن قوربانیێن جینۆسایدا فەیلیان بھێتە پێكھینان ب مەبەستا كومكرنا وان ل جھەكێ ژ ھەژیدا.

١٠. داخواز ژ ئەنجومەنێ نوینەرێن عیراقێ بھێتە كرن كو رێژەیا كورسیێن كۆتایا فەیلیان د ئەنجومەنێ نوینەرێن عیراقێ بھێتە زێدەكرن.

راسپاردێن كلتووری و فەرھەنگی

١. داخواز ژ حكومەتا عیراقێ و حكومەتا ھەرێما كوردستانێ دكەین بۆردەكێ تایبەت ژ بسپورێن دەروونی بھێتە پێكئینان بۆ ڤەكۆلین و چارەسەریا كاریگەریێن دەروونی یێن نەرێنی یێن ژ ئەڤێ كارەساتێ ب سەر ژ جینۆسایدا فەیلی ماین.

٢. دانانا پلانەكا گونجای بۆ گرنگیپێدان و پەرەپێدانا شێوەزارێ فەیلی بۆ پاراستنا شێوەزار و ناسنامەیا نەتەوەیی یا ئاخڤتنكەرێن وێ.

٣. ئەنجامدانا كۆنفرانسێن تایبەت ب جینۆسایدا كوردا ب گشتی و جینۆسایدا كوردێن فەیلی ب تایبەتی ژ دەرڤەی وەلاتی ب تایبەتی ل وەلاتێن خۆدان بریار ل ئەنجومەنێ ئاساییشا ناڤدەولەتی ب ھەماھەنگی ل گەل ناڤەندێن ڤەكۆلینا و ناڤەندێن ئەكادیمی ل ئەوان وەلاتان.

٤. دانانا زێدەتر یا بابەتێن تایبەت ب جینۆسایدا گەلێ كورد ب گشتی و كوردێن فەیلی ب تایبەتی د ناڤ پرۆگرامێن خواندنێ یێن حكومەتا ھەرێما كوردستانێ و پرۆگرامێن خواندنێ یێن عیراقێ ب گشتی.

٥. پێشنیاردكەین وەزارەتا رەوشەنبیری یا حكومەتا ھەرێما كوردستانێ ڤیستەڤالەكا ھونەری و ئەدەبی یا سالانە بۆ ئەو بابەتێن ئەدەبی و ھونەری بگێریت یێن د چارچوڤێ جینۆسایدێ ب گشتی و جینۆسایدا كوردێن فەیلی و خەلاتێن ب بھا بۆ داھێنانێن ئەدەبی و ھونەری یێن ژ ھەژی بدانیت.

٦. پێشنیاردكەین حكومەتا ھەرێما كوردستانێ دەست ب دامەزراندنا مۆزەخانەیا نیشتیمانی یا جینوسایدا گەلێ كورد بكەت، كو د مۆزەخانێ دا چەند ھۆلێن تایبەت ھەبن كو ھەر ئێك ژ ڤان ھۆلان بۆ نیشاندانا واقعێ قۆناغێن جینۆسایدا گەلێ كورد بھێنە تەرخانكرن، بۆ نموونە ھۆلەكا تایبەت ب جینۆسایدا كوردێن فەیلی د ئاستێ مەزنیا كارەساتێ دا بیت ل گەل كەیسێن دی یێن جینۆسایدا كوردا د موزەخانەیەكێ دا بھێتە جێگیركرن، ب شێوەیەكی كو ھەر گەشتیارەك سەرەدانا ھۆلێ بكەت ھەستكرنا ب دەمێ رویدانا وی ژیوارێ تال بۆ ڤەگوھێزیت.

٧. پێشنیاردكەین حكومەتا ھەرێما كوردستانێ ھەولبدەت بۆ ناساندنا جینۆسایدا گەلێ كورد ب رێكا نەتەوەیێن ئێكگرتی و دیاركرنا رۆژەكا جیھانی بۆ جینۆسایدا گەلێ كورد.

٨. داخوازێ ژ حكومەتا ھەرێما كوردستانێ دكەین زەمینەسازیێ بكەت بۆ ڤەگەراندنا ئەوان كوردێن فەیلی یێن ھەتا نوكە وەكو ئاوارە ل كەمپێن دەرڤەی وەلاتیدا دژین.

٩. دروستكرنا پەیكەرەكی و كارێن ھونەری یێن تایبەت ب جینۆسایدا فەیلیان ل باژێرێن كوردستانێ ب تایبەتی ل پایتەختی.

١٠. دیاركرنا برەیەكا پارەی ژلایێ حكومەتا ھەرێما كوردستانێ بۆ پالپشتیكرنا ڤەكۆلینێن زانستی یێن دەربارەی جینۆسایدا گەلێ كورد ب تایبەتی كوردێن فەیلی ل زانكۆیێن ھەرێما كوردستانێ.