ب ئامادەبوونا ھاریكارێ سەرۆكێ زانكۆیا دھۆك بۆ كاروبارێن قوتابیا د. نەبەز ئیبراھیم محەمەد و راگرا كۆلیژا یاسا د. ئەڤین خالد عەبدولرەحمان و مامۆستایێن كۆلیژا یاسا و یاسازان و مێھڤانێن دەرڤەی زانكۆیێ، سەنتەرێ ڤەكۆلینێن یاسایی و رامیاری ل كولیژا یاسا كۆربەندێ "چارەسەریێن یاسایی بۆ دیاردا ب ھەدەردانا خوارنێ ل ھەرێما كوردستانێ" ب پشكداریا فەھیم عەبدوللا حەمۆ، سەرۆکێ جڤاتا پارێزگەها دهۆکێ، ئەندازیار شێرزاد ئەمین عەلی، د. عابد حەسەن جەمیل، د. عەبدولکەریم سالح عەبدولکەریم، ل رۆژا پێنج شەمبی رێكەڤتی ١٣ـی تیرمەھێ ٢٠٢٣ ل دەمژمێر ١٠ـی سپێدێ، ل هۆلا قوبەهان ل کولیژا یاسا ئەنجامدا.
ل دەستپێكێ ھاریكارێ سەرۆكێ زانكۆیێ بۆ كاروبارێن قوتابیا د. نەبەز ئیبراھیم محەمەد پەیڤەك پێشكێشكر، تێدا دەستخۆشی ل كۆلیژا یاسا كر كو خۆ ل كێشەێن جڤاكی دكەنە خودان و ب رێكا كۆربەند و ۆوركشۆپ و چالاكیێن جودا ب ڤەدیتنا چارەسەریێن یاسایی و پێشنیاركرنا پرۆژە یاسایان بۆ لایەنێن پەیوەندیدار رادبن، ل دویڤ دا ناڤبری باس ل بابەتێ كۆربەندی كر ئەوژی ب ھەدەردانا خوارنێ ل ھەرێما كوردستانێ وەك دیاردەیەكا نەرێنی ل دەڤ خەلكێ كوردستانێ.
ل دویڤ دا برگەیێن كۆربەندی دەستپێكرن كو ل دەستپێكێ فەهیم عەبدوللا حەمۆ، سەرۆکێ جڤاتا پارێزگەها دهۆکێ، بابەتەک ب ناڤۆنیشانێ "دیاردا ب هەدەردانا خوارنێ: ئاریشە و چارەسەری ل گۆرەی دیتنا جڤاتا پارێزگەها دهۆکێ" پێشکێشکر، ناڤبری باس ل دیاردا ب ھەدەردانا خوارنێ ل ھەرێما كوردستانێ ب گشتی و پارێزگەھا دھۆكێ ب شێوەیەكێ تایبەت كر، دیسان باس ل كاریگەریا نەرێنی یا ئەڤێ دیاردێ كر ل سەر پرۆسێسا ڤاڤارتنا بەرمایكان كر كو دبیتە ئەگەرێ مەزاختنا گۆژمێن مەزن ژ بودجا حكومەتێ. ل دویماھیێ ژی ئاماژە دا ئەوێ چەندێ كو ئەنجومەنێ پارێزگەھا دھۆكێ ل سالا ٢٠١٥ـێ پرۆژە یاسایەك بۆ حكومەتا ھەرێما كوردستانێ پێشنیاركریە گرێدای جوداكرنا بەرمایكێن خوارنێ یە.
ل دویڤ دا ئەندازیار شێرزاد ئەمین عەلی، راوێژكارێ زانستی یێ ژینگەھێ بابەتەك ب ناڤۆنیشانێ "کارتێکرنا ب هەدەردانا خوارنێ ل سەر ژینگەهێ و ئابووری، و بەرهەمئینانا سەمادی ژ بەرمایکێن خوارنێ: رێکارێن پێدڤی بۆ بەرتەنگکرنا ب هەدەردانا خوارنێ" پێشكێشكر، ناڤبری داتایێن گرێدای ب ھەدەردانا خوارنێ و رێژا بەرمایكێن خوارنێ پێشكێشكرن، كو ل سالا ٢٠١٠ـێ بەرمایكێن خوارنێ ٧٩% بوون ژ بەرمایكێن گشتی یێن ئاكنجیێن پارێزگەھا دھۆكێ و ئەڤ رێژەیە ل سالا ٢٠٢٠ بۆ ٤٨% كێم بوویە. ھەروەسا ناڤبری دیاركر كو تێكرایێ ب بەرمایكێن خوارنێ نێزیكی ٥٥% ژ سەرجەمێ بەرمایكا بۆ سالێن ٢٠١٥ – ٢٠١٦ و ئەڤەژی رێژەكا مەترسیدارە و دبیتە ھۆكارەك بۆ ب زەحمەت كەڤتنا پرۆسێسا ڤاڤارتنا بەرمایكا. دیسان ناڤبری دیاركر كو ل دویڤ ئامارێن بەردەست ل پارێزگەھا دھۆكێ ھەیڤانە ب بھایێ ٢٠ ملیون دولارا خوارن ب ھەدەر دچیت.
ژلایێ خۆڤە د. عابد حەسەن جەمیل، مامۆستایێ فقھێ ئیسلامی ل كۆلیژا یاسا، بابەتەك ل دۆر "هەلویستێ شەریعا ئیسلامیێ ژ دیاردا ب هەدەردانا خوارنێ" پێشكێشكر، ناڤبری باس ل ئەوان ئایەتێن قورئانێ كر یێن باس ل حەرامكرنا ب ھەدەردانا خوارنێ دكەن و ب "ئیسراف" ل قەلەم دا، و پێناسا ئایینی بۆ دیاردا ب ھەدەردانا خوارنێ كر و باس ل حوكم و ئەگەرێن وێ كرن و دیاركر كو ئایینێ ئیسلامێ ئایینەكێ ناڤنجییە ب ھەدەردانا خوارنێ حەرام دكەت، لێ د ھەمان دەمدا بەخیلیێ ژی رەت دكەت، دیسان دیاركر كو جڤاكێ كوردی وەك جڤاكەكێ موسلمان ب مەردینیێ دھێتە نیاسین لێ نابیت ئەڤ سیفەتە ببیتە ئەگەرێ پەیدابوونا نەریتەكێ نەرێنی ئەوژی ب ھەدەردانا خوارنێ یە.
دیسان د. عەبدولکەریم سالح عەبدولکەریم مامۆستایێ یاسا شارستانی ل كۆلیژا یاسا، بابەتێ خۆ یێ ب ناڤونیشانێ "بەرەڤ دارشتنا پرۆژەیاسایەکێ بۆ نەهێلانا دیاردا ب هەدەردانا خوارنێ" پێشکێشکر. ناڤبری باس ل یاسایێن وەلاتێن ئەوروپی وەكو فەرەنسا و ئیتالیا كر یێن رێگریێ ل دیاردا ب ھەدەردانا خوارنێ دكەن ئەوژی چ ب رێكا سزادانێ ل دەمێ بەرمایكێن خوارنێ تێكەلی بەرمایكێن دی دبن ب تایبەت ژی ژلایێ خوارنگەھا ڤە، یان ژی ب رێكا خەلاتكرنێ كو ئەو خوارنگەھێن خوارنا نەھێتە فرۆتن و دمینیت بۆ كەسێن پێدڤی د بەخشن. دیسان ناڤبری باس ل ھندەك پرۆژێن وەلاتێن عەربی كر د ئەڤی بواریدا. ناڤبری پرۆژەیاسایەك كو ١٥ مادا بخۆڤەدگریت بەرھەڤكربوو، مادێن وێ بۆ ئامادەبوویان روھنكرن كو مادێن ڤی پرۆژەی چارەسەریەكا سەردەمیانە بۆ ئاریشا ب ھەدەردانا خوارنێ دكەت.
راسپاردەیێن كۆربەندی جەخت ل سەر ھەبوونا پرۆژەیەكێ گشتگیر كر كو ھەمی لایەنێن پەروەردەیی، راگەھاندن، گوتارا ئایینی، دەستھەلات پشكداربن بۆ چارەسەركرن و كێمكرنا دیاردا ب ھەدەردانا خوارنێ و پرۆژێ یاسایی یێ ژلایێ د. عەبدولکەریم سالح عەبدولکەریم پەسەند كر، كو وەك پێشنیار بۆ لایەنێن پەیوەندیدار بھێتە پێشكێشكرن. ل دویماھیێ دانوستاندنەكا ڤەكری د ناڤبەرا ئامادەبوویا و پشكدارێن كۆربەندی دا ھاتە كرن و ئامادەبوویا پرسیار و سەرنج و تێبینیێن خۆ پێشكێشی پشكدارا كرن و ئەوان ژی ژلایێ خۆڤە بەرسڤ ل سەر دا.
ھەژی گوتنێ یە زانكۆیا دھۆك خۆ ب پیشەنگ دبینیت د ئەنجامدانا كۆنفرانس و كۆربەند و ۆوركشۆپ و چالاكیێن جودا دا، نە ب تنێ بۆ ڤەدیتنا چارەسەریا بۆ ئاریشێن جڤاكێ دەڤەرێ و ھەرێما كوردستانێ و عیراقێ، بەلكۆ ڤەدیتنا چارەسەریا بۆ ئاریشەیا ل سەر ئاستێ جیھانێ.
راگەھاندنا زانكۆیا دھۆك؛ ١٤ـی تیرمەھێ ٢٠٢٣
راپۆرت: ماھر كێستەیی
فۆتۆ: عەلی بانكی