راگەهاندنا زانکۆیا دهۆک؛ ٨ـی کانوونا ئێکێ ٢٠٢٢
د چارچۆڤێ رۆژێن بەرهنگاریا توندوتیژیا دژی ژنان دا، ئەو ل سەرانسەری جیهانێ ل ٢٥ـی چریا ئێکێ دەستپێدکەت و ١٦ رۆژان بەردەوام دبیت، سەنتەرێ خواندنێن یەکسانیا جێدەری ل زانکۆیا دهۆک کۆربەندەکێ زانستی ب ناڤونیشانێ "ژن د چارچۆڤێ یاسایێ دا" بۆ هژمارەکا مامۆستا و قوتابی و کەسانێن پەیوەندیدار، ل ناڤەندا قوتابیا یا زانکۆیا دهۆک ئەنجامدا. ئارمانج ژ ڤی ئەنجامدانا ڤی کۆربەندی هشیارکرن ل سەر چەمکێن جێندەری و تێگەهێ جڤاکی بۆ ناسناما ژن و مێرا و ناسناما وان یا بایۆلۆژی، هەروەسا رێک و شێوازێن دروستکرنا یەکسانیێ د ناڤبەرا هەردوو رەگەزا دا.
ل دەستپێکا ڤی کۆربەندی، د. ئەڤین خالد عەبدولرەحمان راگرا کولیژا یاسا، ب نوینەراتیا سەرۆکێ زانکۆیا دهۆک د ڤی کۆربەندی دا پەیڤەک پێشکێشکر و تێدا دیارکر "بەلاڤەکرنا رەوشەنبیری و هشیاریا نەهێلانا توندوتیژی بابەتەکێ گەلەک گرنگە و ل جیهانێ هەمیێ د ڤان رۆژێن دەسنیشانکری دا هەوێن جودا ل دۆر ڤی بابەتی دەستپێدکەن. زاراڤێ جێندەر گەلەک تێگەهان بخۆڤە دگریت و ژ هەمیا گرنگتر تێگەهێ مافێ ژنێ یە. زانکۆ یا دهۆک هەر ژ دەستپێکا دامەزراندنێ بۆ هەمی کەیس و پرسێن گرنگ یێن گرێدای ب چەسپاندنا مافێن ژنان پشتەڤان بوویە، ب تایبەتی د بوارێ پێگەهاندنا ژنان دا، زانکۆیا مە باوەریەکا مەزن ب شیانێن ژنێ هەیە. سازکرنا ڤان جۆرە چالاکیان ژی گەلەکا گرنگە بۆ بەلاڤکرنا هشیاری و رەوشەنبیریا یاسایی د جڤاکێ مە دا بۆ نەهێلانا نەدادوەریێ، ب تایبەتی د بوارێ جێندەری دا".
ژ لایێ خۆ ڤە مامۆستا سومەیە سەعید خالد، رێڤەبەرا سەنتەرێ خواندنێن جێندەری و یەکسانیێ، ل دۆر ڤی کۆربەندی و ئەگەرێن هەلبژارتنا ڤی بابەتی دیرکر "هەلبژارتنا بابەتێ ژن د چارچۆڤێ یاسایی دا ژبەر وێ یەکێ بوویە کو کەس نەشێت مافێن خۆ بدەستڤەبینیت ئەگەر پێزانین ل دۆر یاسایێن وەلاتێ خۆ نەبن، هیڤیدارم ئەڤ کۆربەندە ببیتە ئەگەر کو قوتابی و مامۆستایێن ئامادەبووی ب مافێن خۆ و یاسایێن د ڤی بواری دا هەین ئاشنا ببن. هەروەسا ئارمانجا مە هاندانا رەگەزێ نێرە ژ لایێ هزری ڤە بۆ پتر بدەستڤەئینانا زانین و هشیاریێ ل دۆر ماف و ئەرکێن ژنێ و چەوانیا سەرەدەریکرنێ دگەل".
هەر د کۆربەندی دا، پانێلەکێ ئەکادیمی ل دۆر مژارا ناڤبری ب پشکداریا چوار مامۆستایێن بسپۆر دبوراێن مافێن مرۆڤان و یاسایێ دا دەستپێکر. د ڤی پەنەلی دا، هەر پانێلیستەکی تەکەزی ل سەر لاینەکێ ڤێ مژارێ کر، د. نەغەم ئیسحاق بابەتێ خۆ ل دور یاسایا کاری پێشکێشکر، ژ لایێ خۆ ڤە د. ئاری عارف باس ل یاسایا بارێ کەسایاتی کر، هەروەسا د. مەحمەد سەعید حسێن پێزانین ل دۆر یاسایا چاڤدێریا جڤاکی پێشکێشکرن و مافپەروەر ئارام محەمەد گرنگی دا یاسایا توندوتیژیا خێزانی.
مافپەروەر ئارام مەحەمەد د پانێلی دا گەلەک ژمارە و ئامار ل دۆر بابەتێ توندوتیژیا دژی ژن و خێزانێ پێشکێشکرن و دیارکر "پەیڤا خێزان ل سەر ناڤێ رێڤەبەریا مە هاتیە زێدەکرن و بوویە رێڤەبەریا بەرهنگاریا توندوتیژیا دژی ژنێ خێزانێ، ئەڤە ژی بۆ هندێ یە داکو کێشێن هەمی ئەندامێن خێزانێ چارەسەر بکەین. پێشتر ئامارێن کوشتن و کێشێن ژنان لبەردەست نەبوون، بەلێ نوکە ب رێکا رێڤەبەریا مە هەمی ئامار بەردەستن. ژمارەکا زۆر یا ژن و مێران سەرەدانا مە دکەن بۆ چارەسەرکرنا کێشێن وان، تا نوکە ٣٧٦٠ سکالا هاتینە تۆمارکرن، کو ١٢٦٨ ژ وان ژ لایێ رەگەزێ نێ ڤە هاتینە تۆمارکرن، ژ ڤان سکالایا، ٢٤٠٢ هاتینە چارەسەرکرن و بتنێ ٣٨٣ بۆ دادگەهێ هاتینە رەوانەکرن". ناڤبری هەروەسا دیارکر "ل دویڤ ئامارێن لبەردەستێ مە، ئەگەرەکێ سەرەکیێ توندوتیژیا دژی ژنان، دروست بکارنەئینانا سۆشیال میدیایێ یە، کۆ بوویە ئەگەرێ سەرەکیێ جودابوونا گەلەک هەڤژینا".
هەژی ئاماژێ یە، ل سالا ٢٠١٨ـێ بریارا دامەزراندنا سەنتەرێ خواندنێن جێندەری و یەکسانیێ ل زانکۆیا دهۆک ب فەرمی هاتیەدان، لێ ژبەر پەتایا کۆرۆنایێ، ڤەکرنا ڤی سەنتەری هاتبوو راگرتن، و ل سالا ٢٠٢٠ـێ، سەنتەرێ ناڤبری دەست ب ئەنجامدانا چالاکیێن جودا کریە.
ئارمانج ژ دامەزراندنا ڤی سەنتەری ئەوە کو زانکۆیا دهۆک ب رێکا ڤەکۆلینێن بەردەوام و چالاکیێن جودا رۆلێ خۆ د پێشڤەبرن و بهێزکرنا تاک و پێکهاتێن جڤاکی دا بگێریت و ببیتە ئالاڤەک بۆ پێگەهاندنا ژنێ ل دۆر مافێ وێ و دروستکرنا دەلیڤا کو ژن ببیتە سەرکردە، بۆ هندێ یەکسانی پەیداببیت د ناڤبەرا ژن و زەلاما دا د ناڤ دەزگەهێن میری دا و ب تایبەت د زانکۆیێ دا وەکو سازیەکا ئاکادیمی.