د. داود ئەتروشی: پێدڤیە سیاسەتەکا زمانی ل زانکۆیا دهۆک بهێتە دانان
Feb. 28, 2023, 5:45 p.m.

ب هەلکەڤتا رۆژا جیهانیا زمانێ دایکێ و د چارچۆڤێ کۆربەندێ "گرنگیا دانانا سیاسەتا زمانی ل سازیێن ئەکادیمی" دا، ئەوێ ژ لایێ کولیژا زمانان ل زانکۆیا دهۆک و ب ئامادەبوونا د. عەلی تەتەر، پارێزگارێ دهۆکێ و هژمارەکا زۆرا کەسایەتی و نڤیسکار و رەوشەنبیر و مامۆستا و قوتابیێن زانکۆیا دهۆک هاتیە ئەنجامدان، د. داود سلێمان ئەتروشی سەرۆکێ زانکۆیا دهۆک و وەکو پشکدارێ پانێلەکێ ڤی کۆربەندی، راگەهاند "تا نوکە مە چ سیاسەتێن نڤێسکی یێن زمانی نینن، سالانە ل زانکۆیا دهۆک پتری ٣٠٠٠ کۆرس دهێنە خواندن و تا نوکە چ سیاسەت نینن کا هەر کۆرسەک ب چ زمان بهێتە گۆتن، لەورا پێدڤیە سالا بهێت ل زانکۆیا دهۆک سیاسەتەکا ئاشکرایا زمانی بهێتە دانان".

ل دەستپێکا کۆربەندێ کولیژا زمانان، ئەوێ ب درویشمێ "پاراستنا زمانێ دایکێ بەرپرساتیەکا نەتەوەیی یە"، ئەوێ ل ٢١ـی شوباتا ٢٠٢٣ ل سەنتەرێ کۆنفرانسان هاتیە ئەنجامدان، کورتە ڤیدیۆیەک ژ لایێ راگەهاندنا زانکۆیا دهۆک ڤە ل دۆر ڤێ هەلکەڤتێ هاتە نیشاندان، کو ب حەفت زمانان، پەیامێن گرێدای ڤێ هەلکەڤتێ ژ لایێ قوتابی و مامۆستایێن زانکۆیا دهۆک ڤە هاتبوونە پێشکێشکرن. پاشی د. ئەبۆ عوبەیدە عەبدوللا زیاب، راگرێ کولیژا زمانان د پەیڤەکێ دا دیارکر "د ڤی سەردەمی دا، نێزیکی نیڤەکا زمانێن جیهانێ مەترسیێن ژناڤجوونێ ل سەر هەنە، کو ل دویڤ رێکخراوا یۆنسکۆ، نێزیکی ٦٠٠٠ زمانان ل جیهانێ هەنە و نێزیکی ٢٠٠٠ زمانان مەترسیێن ژناڤچوونێ ل سەر هەنە، لەورا پێدڤیە ئەم هەمی هەولا بدەین نە بتنێ زمانێ کوردی بپارێزین، بەلکو بکەینە زمانەکێ جیهانی، چونکۆ ب هەمی باوەر دبێژین کو زمانێ کوردی ئەڤ شیانە هەنە".

هەر د کۆربەندی دا و ب ئامادەبوونا هژمارەکا زۆرا دەزگەهێن راگەهاندنێ، پانێلێ ئێکێ ل دۆر گرنگیا دانانا سیاسەتا زمانی ل سازیێن ئەکادیمی دەستپێکر، د ڤی پانێلی دا، هەر ئێک ژ د. داود سلێمان ئەتروشی، سەرۆکێ زانکۆیا دهۆک و د. ڤیان سلێمان سلێڤانەیی، بسپۆرا زمانێ کوردی و سکرتێرا گشتیا ئێکەتیا ئافرەتێن کوردستانێ و د. هەوار نێروەیی، راگرێ کولیژا زانستێن سیاسی ل زانکۆیا دهۆک پشکداربوون و ژ لایێ د. ڤیان ئیبراهیم، مامۆستایا زانکۆیا دهۆک ڤە هاتە برێڤەبرن و دانوستاندنێن رژد ل دۆر مژارا ناڤهاتی هاتنە ئەنجامدان.

سەرۆکێ زانکۆیا دهۆک گەلەک رژد ل دۆر ڤێ مژارێ ئاخڤت و باس ل کەتوارێ زمانی ل زانکۆیا دهۆک و سازیێن دی یێن ئەکادیمی ل هەرێمێ کر و پلانێن زانکۆیا دهۆک د ڤی بواری دا بۆ ئامادەبوویان شرۆڤەکرن و دیارکر "پێدڤیە ئەم گرنگیەکا مەزن ب زمانێ دایکێ بدەین و بەردەوام کاربکەین بۆ پتر پێشڤەبرنێ، لێ زانین و بکارئینانا زمانێن دی ژی گرنگیەکا مەزن هەیە، بۆ نموونە زمانێ ئنگلیزی د ڤی سەردەمی دا، زمانێ زانینێ یە و زانینا ڤی زمانی ژ لایێ قوتابیان ڤە دێ دەلیڤێن کارکرنێ پشتی دەرچوونێ بۆ پتر دابینکەت".

ژ لایێ خۆ ڤە د. ڤیان سلێمان سلێڤانەیی د ڤی پانێلی دا جەخت ل سەر وێ یەکێ کر کو سەرەرای هندێ کو ئەکادیمیا کوردی پێنگاڤێن باش د ڤی بواری هاڤێتینە، لێ پێدڤیە ئەکادیمیەکا تایبەت ب زمانێ کوردی ڤە هەبیت و گۆت "ئەکادیمیا کوردی نەیا تایبەتمەندە ب تنێ ب زمانێ کوردی ڤە، پێدڤیە ئەکادیمیەک ل هەرێما کوردستانێ هەبیت ب ناڤێ ئەکادیمیا زمانێ کوردی و یا خودان دەستهەلات و بریار بیت و سیاسەتێن زمانی د هەمی بواران دا دابنیت، ئەڤ پێنگاڤە دێ بیتە پالدەرەکێ سەرەکی بۆ دروستکرن و بهێزترکرنا ئێکەتیا نەتەوەیی".

هەر د ڤی پانێلی دا، د. هەوار نێروەیی باس ل ئەزمۆنێن وەلاتێن پێشکەڤتی د ڤی بواری دا کر و هەروەسا پەیوەندیا ناسیۆنالیزمێ ب ڤی بابەتی ڤە و ب ئەرێنی هەڤبەرکرنەک د ناڤبەرا قۆناغا دەستپێکا سەرهلدانێ وسەردەمێ نوکە دا کر و دیارکر "ئەو مللەتێن د قۆناغا ڤەگوهاستنێ دا، یێن وەکو مە، پێدڤیە بریار و سیاسەت د بوارێ زمانی دا هەبن و بهێز پشتەڤانیێ لێ بکەن و بجهبینن".

ل دەستپێکا پانێلێ دووێ یێ ڤی کۆربەندی، ئەوێ سێ مامۆستایێن زانکۆیا دهۆک تێدا پشکداربووین، د. محەمەد سالح عەبدوللا سمینارەک ل دۆر زمان و کەلتۆری پێشکێشکر و تێدا گرنگی دا چەوانیا نێزیککرنا هەردوو شێوەزارێن کرمانجیا سەری و یا خوارێ و تێدا دیارکر "هەکە مە بڤێت ستانداردەکێ زمانێ کوردی دروست بکەین، پێدڤیە کار ل سەر ئاستێ پەیڤسازیێ ڤان هەردوو شێوەزارا بکەین، چونکۆ ل سەر ئاستێ رستەسازی گەلەک جوداهی نینن، بەلکو ئەڤ جوداهیە ل سەر ئاستێ پەیڤسازی نە".

ژ لایێ خۆ ڤە، د. ئەمین عەبدولقادر د سمینارا خۆ دا، ئەوا ب ناڤونیشانێ "رۆلێ چیرۆکێن زارۆکان د وەرارا زمانێ دایکێ دا" دیارکر کو "چیرۆکێن بۆ زارۆکان ب زمانێ دایکێ دهێنە ڤەگێران جوداهیەکا مەزن دروست دکەن، چونکۆ زارۆکان د وێ قۆناغێ دا پێدڤی ب زمانێ زارەکی هەیە داکو شیان و دەستهەلیێن خۆ د زمانێ دایکێ دا ئاڤابکەت".

هەر د پانێلێ دووێ دا، د. شیڤان شلیمۆن تۆما، مامۆستایێ زانکۆیا دهۆک بابەتەک ب ناڤونیشانێ "گرنگیا وەرگێرانێ بۆ زمانێ دایکێ" پێشکێشکر. د سمینار خۆ دا، ناڤهاتی باس ل گرنگیا وەرگێرانێ بۆ زمانێ دایکێ و گرنگیا زمانێ دایکێ بۆ وەرگێرانێ کر و دیارکر "د وەرگێرانا نڤێسکی دا، مەرج نینە کو زمانێ بۆ وەرگێرای، زمانێ دایکێ یێ وەرگێری بیت، لێ د وەرگێرانا زارەکی دا، گرنگە زمانێ بۆ وەرگێرای، زمانێ دایکێ یێ وەرگێری بیت، داکو پرۆسێسا وەرگێرانێ ب شێوەیەکێ دروست و هویر بهێتە ئەنجامدان".

دهێتە زانین رۆژا جیهانیا زمانێ دایکێ هەر سال ل رۆژا ٢١ـى شوباتێ ب چالاکیێن جوراوجور ل سەرانسەری جیهانێ دهێتە ساخکرن. دەستنیشانکرنا ئەڤێ رۆژێ بۆ رویدانێن سالا ١٩٥٢ـێ ڤەدگەڕیت. ل وى دەمێ وەلاتێ پاکستانێ زمانێ ئۆردۆ ل سەر هەمی گەلێن پاکستانێ سەپاند، قوتابیێن بەنگلادشی خۆنیشاندان دژی ئەڤێ بڕیارێ دەستپێکرن، د ئەنجامدا هندەک قوتابی هاتنەکوشتن. ل سالا ١٩٩٩ـێ رێکخراوا یۆنسکۆ ل دویڤ پێشنیازا وەلاتێ بەنگلادش و ب رازیبوونا ٢٨ وەلاتان، ئەڤ رۆژە (٢١ـی شوباتێ) وەکو رۆژا جیهانیا زمانێ دایکێ هاتەناساندن و ژ سالا ٢٠٠٠ـێ و وێڤە ئەڤ هەلکەڤتە دهێتە ساخکرن.

راگەهاندنا زنکۆیا دهۆک، ٢٢ـی شوبات ٢٠٢٣

عسمەت خابوور

فۆتۆ: محەمەد عەبدولکەریم و عەلی حەبیب